Logopedische tips voor in het onderwijs

Je stem is je werktuig, als je leerkracht bent. Wees er daarom extra zuinig op!
Er komen elk jaar vele pabostudenten, maar ook ervaren leerkrachten bij de logopedist met milde tot (zeer)ernstige stemklachten. Zorg dat je dit voorkomt door vanaf het begin goed te zorgen voor je stem.

Begin altijd in rust! Zorg ervoor dat je ontspannen bent en geen droge keel hebt. Eventueel doe je wat losmaakoefeningen voor je stem, zodat je lekker rustig kunt starten met je lessen.

Langere tijd te luid praten is erg slecht voor je stem, maar fluisteren ook! Het kost veel energie en zorgt voor spanning op je stembanden.
Probeer dan liever de aandacht te trekken door te klappen of een stilte-signaal te geven.

Probeer in plaats van je volume te vergroten, je articulatie scherper te maken. Dit verbetert de verstaanbaarheid vaak beter dan alleen maar luider te spreken. Let hierbij vooral op de klinkers: maak de oo’s en de oe’s en uu’s mooi rond met de lippen en de aa’s en ij’s mooi open door je kaak goed te laten zakken en veel ruimte in je mond te maken! Veel mensen hebben de neiging (vooral tijdens spanning) om de kaak gespannen en gesloten te houden.

Grappige stemmetjes maken is erg leuk om je verhaal leuker te maken, maar doe dit niet te overdreven. Het is namelijk erg belastend voor je stem.

Te hoog spreken (zoals je vaak hoort bij kleuterleerkrachten), maar ook te laag spreken is erg slecht voor de stem. Op den duur krijg je hier ernstige stemklachten door. Wees je hier bewust van. Een stem op een normale toonhoogte heeft veel meer draagkracht en is veel meer ontspannen voor je stembanden.

Let erop dat je je lokaal regelmatig lucht. Een droge lucht is niet echt bevorderend voor je stem. Een stoffige omgeving kan ook nog eens voor geïrriteerd slijmvlies zorgen. En dat geldt ook voor de stembanden.

Houd rekening met de inrichting van je lokaal en de afstand van jou als leerkracht tot je leerlingen. Hoe kleiner de afstand, des te minder je stem aan afstand hoeft te overbruggen. En als alle gezichten naar je toe gericht zijn, horen ze je beter en hoef je minder je stem te verheffen. Verder is het fijn om achtergrondruis (muziek, geroezemoes) zo veel mogelijk te vermijden.

Richt je stem ook altijd naar de klas toe; ga niet met je rug naar hen toe staan spreken, want dan ga je alleen maar forceren. Goed naar voren richten van het geluid geeft ook veel draagkracht. Wil je het helemaal ‘goed’ doen, voel dan eens of je in je gezicht (op je lippen, kaak, neus en voorhoofd) en op je borst de trilling van je stem voelt als je spreekt. Zo ja, dan doe je het met voldoende resonans.

Dan nog een overbekende tip. Roken is ontzettend slecht voor je stem…..helaas maar waar. Het irriteert het slijmvlies van je stembanden en dit vermindert de kwaliteit van je stem. Ook zorgt het voor hoestbuien. Waarmee we meteen bij de volgende tip komen:

Hoesten, kuchen, keelschrapen zijn allemaal zeer belastend voor je stem. Iedere keer dat je dit doet, slaan je stembanden met een enorme klap tegen elkaar aan en dit zorgt op den duur voor een hese stem, en soms zelfs tot stembandknobbeltjes.

Bij keelpijn: Zoveel mogelijk zuigen en slikken; dus veel water drinken en op snoepjes/dropjes zuigen. Dit houdt de spieren warm en de keelwand soepel. Gebruik geen snoepjes met menthol/eucalyptus(zoals anta-flu) want dat verdooft alleen het gevoel in de keel waardoor je gaat overcompenseren en je stem alleen maar meer misbruikt.

Drink veel. En dan bedoel ik niet liters koffie en thee, want daarin zit weer cafeïne/theïne, wat je stem uitdroogt. Water is het allerbeste voor je stem. Zet standaard een fles water op je bureau als je lesgeeft, zodat je regelmatig ‘de keel kunt smeren’. De slikbeweging zorgt er ook voor dat de spieren in je keel warm blijven.

Sommige medicijnen (bijv. anti allergiemedicatie) kunnen het slijmvlies aantasten en ook voor een hese stem zorgen. Lees daarom zorgvuldig de bijsluiters van medicijnen, die je gebruikt.

Als je van jezelf weet dat je snel stemklachten hebt, zorg er dan voor dat je in de tijd die je niet op school spendeert genoeg rust neemt. Niet alleen voldoende nachtrust, maar ook echt stemrust. Zo kan je stem even bijtanken voor de volgende week.

Als je klachten langer aanhouden of ernstig zijn, plan dan eens een consult bij een KNO arts (via een verwijzing van de huisarts) Die kan je, indien nodig, doorsturen naar een logopedist bij je in de buurt.